Ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται και κατανοούν τον πόνο τους μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την εμπειρία τους από αυτόν, κάτι που υποστηρίζεται τόσο από το φαινόμενο placebo όσο και από το φαινόμενο nocebo.
Το φαινόμενο placebo, κατά το οποίο οι θετικές προσδοκίες από μια θεραπεία οδηγούν σε ευεργετικά αποτελέσματα για την υγεία, έχει τεκμηριωθεί από πολλές μελέτες, όπως εκείνες που αφορούν εικονικές χειρουργικές επεμβάσεις. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που υποβάλλονται σε εικονικές χειρουργικές επεμβάσεις συχνά αναφέρουν ανακούφιση από τον πόνο, πιστεύοντας ότι είχαν όντως υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση. Είναι μια ισχυρή απόδειξη ότι οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην αντίληψη και τη διαχείριση του πόνου.
Αντίθετα, το φαινόμενο nocebo εμφανίζεται όταν οι αρνητικές προσδοκίες ή πεποιθήσεις σχετικά με μια θεραπεία ή κατάσταση οδηγούν σε χειρότερα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, όταν οι ασθενείς λαμβάνουν απαισιόδοξες διαγνώσεις ή όταν ο γιατρός τους λέει ότι η φυσική τους κατάσταση μοιάζει με εκείνη κάποιου κατά πολλές δεκαετίες μεγαλύτερου, τα μηνύματα αυτά μπορούν να επιδεινώσουν τον πόνο τους και ενδεχομένως να οδηγήσουν σε καταστάσεις χρόνιου πόνου. Το φαινόμενο nocebo υπογραμμίζει τον αντίκτυπο που έχουν οι αρνητικές πληροφορίες και τον τρόπο με τον οποίο αυτές μπορούν να αλλάξουν την εμπειρία του πόνου ενός ατόμου.
Η εκπαίδευση σχετικά με τον πόνο μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα τον βιώνουν και τον διαχειρίζονται. Γνωρίζοντας τους βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που συμβάλλουν στον πόνο μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να πλαισιώσουν τις εμπειρίες τους, μειώνοντας το φόβο και το άγχος. Αυτή η γνώση λειτουργεί ως ρυθμιστικός παράγοντας έναντι του φαινομένου nocebo, αφού επιτρέπει στους ασθενείς να διαχειρίζονται καλύτερα τις προτάσεις και τις συμβουλές αναφορικά με τον πόνο που βιώνουν.
Ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρονται οι ιατρικές πληροφορίες μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματα για τους ασθενείς. Η παραπληροφόρηση ή η αρνητική μετάδοση μηνυμάτων μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές αποφυγής, όπου οι ασθενείς γίνονται υπερβολικά προσεκτικοί και αποφεύγουν τη σωματική δραστηριότητα. Αυτό όμως μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω πόνο και δυσλειτουργία. Αντίθετα, η θετική και έγκυρη επικοινωνία μπορεί να καλλιεργήσει μια πιο αισιόδοξη προοπτική και να ενισχύσει τη συμμετοχή σε κατάλληλα και αποτελεσματικά προγράμματα θεραπείας.
Οι απεικονιστικές εξετάσεις, όπως οι μαγνητικές τομογραφίες και οι ακτινογραφίες, αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για τη διάγνωση παθήσεων και την προέλευση το πόνου. Ωστόσο, αποτελούν μόνο ένα κομμάτι του διαγνωστικού παζλ. Διάφορα συνηθισμένα ευρήματα, όπως η αρθρίτιδα, αποτελούν στην πλειοψηφία των περιπτώσεων μέρος της φυσιολογικής γήρανσης και δεν αποτελούν απαραίτητα την αιτία του πόνου. Η υπερβολική έμφαση σε αυτά τα ευρήματα μπορεί να οδηγήσει σε περιττή ανησυχία και ακατάλληλα προγράμματα θεραπείας.
Οι φυσικοθεραπευτές παίζουν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με τον πόνο, τόσο με τις διάφορες θεραπείες και παρεμβάσεις αλλά και με το να τους βοηθούν να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν εκ νέου τον πόνο που βιώνουν με τρόπους που μοιάζουν λιγότερο απειλητικοί. Αυτή η επανεκπαίδευση είναι πολύ σημαντική για να σπάσει ο κύκλος του φόβου και του άγχους που συνδέεται με τον πόνο, ο οποίος μπορεί να μετατρέψει τον οξύ πόνο σε χρόνια κατάσταση. Αντιμετωπίζοντας τόσο τις σωματικές όσο και τις γνωστικές πτυχές του πόνου, η φυσικοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο αποτελεσματική και πλήρη αποκατάσταση.
Πώς μπορεί να ενισχυθεί η εκπαίδευση των ασθενών;
Οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην αντίληψη και τη διαχείριση του πόνου. Με μια βαθύτερη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του πόνου και την αποτελεσματική επικοινωνία αυτής της γνώσης, οι ειδικοί μπορούν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα της θεραπείας. Η φυσικοθεραπεία διαθέτει μια ολιστική προσέγγιση και είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για την αντιμετώπιση των γνωστικών διαστάσεων του πόνου καθώς διασφαλίζει ότι οι ασθενείς όχι μόνο πετυχαίνουν σωματική αποκατάσταση αλλά αναπτύσσουν και μια πιο υγιή, πιο εποικοδομητική στάση απέναντι στον πόνο τους.
