Η παραπληγία αποτελεί μία από τις σοβαρότερες κινητικές νευρολογικές παθήσεις που επηρεάζει την κινητικότητα και τη λειτουργικότητα των κάτω άκρων και, συχνά, και του κορμού. Συνήθως οφείλεται σε βλάβη του νωτιαίου μυελού και έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις τόσο στο μυοσκελετικό σύστημα όσο και στη συνολική ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Η αντιμετώπιση της παραπληγίας είναι κυρίως λειτουργική και πολυδιάστατη. Σε αυτό το πλαίσιο, η φυσικοθεραπεία αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο για την αποκατάσταση της κινητικότητας αλλά και για τη συνολική επανένταξη του ατόμου στην καθημερινότητά του.
Τι είναι η παραπληγία;
Ως παραπληγία ορίζεται η μερική ή πλήρης απώλεια κινητικής και, συχνά, αισθητικής λειτουργίας των κάτω άκρων, εξαιτίας κάκωσης ή παθολογικής βλάβης στον νωτιαίο μυελό κάτω από το επίπεδο του αυχένα. Σε αντίθεση με την τετραπληγία, η οποία επηρεάζει και τα τέσσερα άκρα, η παραπληγία περιορίζεται στα κάτω άκρα, ωστόσο μπορεί να επηρεάσει και τη σταθερότητα του κορμού, τη λειτουργία της ουροδόχου κύστης, του εντέρου και της σεξουαλικής λειτουργίας.
Ανάλογα με την αιτία και τη σοβαρότητα της βλάβης, η παραπληγία μπορεί να είναι πλήρης (χωρίς καθόλου κινητικότητα ή αίσθηση κάτω από το σημείο της βλάβης) ή ατελής (με μερική διατήρηση αισθητικών ή κινητικών λειτουργιών).
Αίτια της παραπληγίας
Η παραπληγία μπορεί να είναι προκληθεί εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, οι πιο συχνοί από τους οποίους είναι:
- Η τραυματική παραπληγία, η οποία είναι και η συχνότερη μορφή, οφείλεται σε ατυχήματα όπως τροχαία ατυχήματα, πτώσεις από ύψος ή αθλητικούς τραυματισμούς. Ο τραυματισμός μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την άμεση μηχανική καταστροφή του νωτιαίου μυελού ή κάποια δευτερογενή βλάβη εξαιτίας αιματώματος, οιδήματος ή ισχαιμίας.
- Μη τραυματικές αιτίες περιλαμβάνουν φλεγμονώδεις νόσους όπως η εγκάρσια μυελίτιδα ή η πολλαπλή σκλήρυνση, αγγειακά επεισόδια όπως θρόμβωση νωτιαίων φλεβών, νεοπλασίες που προκαλούν συμπίεση του μυελού και εκφυλιστικά νοσήματα της σπονδυλικής στήλης.
- Η παραπληγία μπορεί επίσης να είναι συγγενής, όπως στην περίπτωση της δισχιδούς ράχης (spina bifida), ή να εξελιχθεί σταδιακά λόγω προοδευτικής νευροεκφυλιστικής διαταραχής.
Κλινική εικόνα και συμπτώματα
Τα συμπτώματα της παραπληγίας δεν περιορίζονται μόνο στην παράλυση των κάτω άκρων. Ανάλογα με τη βαρύτητα και τον εντοπισμό της βλάβης, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει:
- απώλεια κινητικής λειτουργίας των κάτω άκρων
- μειωμένη ή πλήρη απώλεια αισθητικότητας σε συγκεκριμένες περιοχές
- δυσλειτουργία της ουροδόχου κύστης και του εντέρου
- σπαστικότητα ή μυϊκή ατονία
- αυξημένη πιθανότητα κατακλίσεων λόγω παρατεταμένης ακινησίας
- αυξημένο κίνδυνο για πνευμονικές λοιμώξεις, ουρολοιμώξεις, θρομβώσεις
Επιπλέον, οι ψυχολογικές επιπτώσεις της παραπληγίας είναι συχνές. Ο ασθενής ενδέχεται να εμφανίσει καταθλιπτικά συμπτώματα, άγχος, ή απώλεια κινήτρων, ιδιαίτερα στην αρχική φάση προσαρμογής στη νέα κατάσταση.
Θεραπευτική προσέγγιση της παραπληγίας
Η θεραπεία της παραπληγίας επικεντρώνεται όχι στην αναστροφή της βλάβης (η οποία συνήθως δεν είναι δυνατή) αλλά στη βελτίωση της λειτουργικότητας του ασθενούς. Πρόκειται για μια μακροχρόνια διαδικασία που απαιτεί διεπιστημονική συνεργασία: γιατρούς, φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς.
Ανάλογα με το προφίλ του ασθενούς, εφαρμόζονται:
- φαρμακευτική αγωγή για διαχείριση της σπαστικότητας ή του πόνου
- χρήση βοηθητικών μέσων όπως αναπηρικά αμαξίδια, νάρθηκες, ηλεκτρικά καθίσματα
- εκπαίδευση του ασθενούς και του περιβάλλοντός του για τη διαχείριση της καθημερινότητας
- ψυχολογική στήριξη και ενίσχυση της αυτοπεποίθησης
- και, φυσικά, συστηματική φυσικοθεραπευτική παρέμβαση
Η συμβολή της φυσικοθεραπείας στην αποκατάσταση
Η φυσικοθεραπεία αποτελεί τη βάση της λειτουργικής αποκατάστασης στην παραπληγία. Ανάλογα με το επίπεδο βλάβης και τις ικανότητες του ασθενούς, εφαρμόζεται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα που μπορεί να περιλαμβάνει:
1. Φυσικά μέσα (παγοθεραπεία, θερμοθεραπεία, ηλεκτροθεραπεία, biofeedback, μαγνητικό διεγέρτη)
2. Κινησιοθεραπεία (διατάσεις, ασκήσεις ενδυνάμωσης, ασκήσεις με έμφαση στην ιδιοδεκτικότητα και στην κιναισθησία)
3. Ειδικές τεχνικές κινητοποίησης (Ackermann)
4. Εκπαίδευση του ασθενή και ενημέρωση για την παθολογία του καθώς και για τις δραστηριότητες που μπορούν να ανακουφίσουν τα συμπτώματα ή να τον επιβαρύνουν περισσότερο
5. Θεραπευτική άσκηση (λειτουργική επανεκπαίδευση, ασκήσεις νευρομυϊκού συντονισμού).
6. Συμβουλές για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την πρόληψη ενδεχόμενης επιδείνωσης.
Ο φυσικοθεραπευτής δεν επεμβαίνει μόνο στο σώμα αλλά και στην ψυχολογία του ασθενούς, προσφέροντάς του ορατούς στόχους και ενδυνάμωση μέσα από την ίδια τη λειτουργική του πρόοδο.
Η παραπληγία είναι μια πρόκληση ζωής. Μπορεί να ανατρέψει την καθημερινότητα ενός ατόμου, αλλά με την κατάλληλη υποστήριξη μπορεί να υπάρξει σταθερότητα, ανεξαρτησία και ποιότητα ζωής.
