Τα κατάγματα υπέρχρησης, ή αλλιώς stress fractures, αποτελούν μια συχνή μορφή τραυματισμού του σκελετικού συστήματος που συναντάται κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) σε άτομα με έντονη φυσική δραστηριότητα. Σε αντίθεση με τα οξέα κατάγματα που προκύπτουν από ένα άμεσο, ισχυρό χτύπημα, τα κατάγματα υπέρχρησης είναι αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων μικροτραυματισμών που ξεπερνούν τη φυσιολογική ικανότητα επούλωσης του οστού. Πρόκειται για μια πάθηση που αρχικά εκδηλώνεται με ήπιο πόνο και σταδιακά μπορεί να προκαλέσει πιο σοβαρά προβλήματα αν δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποτελεσματικά.
Που μπορεί να οφείλονται τα κατάγματα υπέρχρησης;
Τα κατάγματα υπέρχρησης μπορούν να προκύψουν από πολλούς παράγοντες, όπως
- Απότομη αύξηση της έντασης ή του όγκου της φυσικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα σε άτομα που δεν έχουν κάνει την κατάλληλη προετοιμασία. Για παράδειγμα, δρομείς που αυξάνουν ξαφνικά τα χιλιόμετρα ή αθλητές που αλλάζουν επιφάνειες προπόνησης μπορεί να επιβαρύνουν τα οστά τους πέρα από τα φυσικά όρια αντοχής.
- Ακατάλληλα υποδήματα που δεν απορροφούν σωστά τους κραδασμούς και προκαλούν υπερβολική φόρτιση συγκεκριμένων σημείων.
- Ορμονικές ανισορροπίες, ειδικά σε γυναίκες με διαταραχές του κύκλου ή χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων.
- Διατροφικές ελλείψεις, όπως η ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D που αποδυναμώνουν τα οστά.
- Υπερπροπόνηση χωρίς επαρκή αποκατάσταση, η οποία μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να αποκαθιστά μικροτραυματισμούς.
- Ανατομικές ανωμαλίες, όπως πλατυποδία ή ανισοσκελία μεταβάλλουν το μοτίβο φόρτισης και αυξάνουν τον κίνδυνο καταγμάτων λόγω υπέρχρησης.
- Χρόνιες παθήσεις, όπως η οστεοπόρωση που κάνουν τα οστά πιο εύθραυστα.
Τα συμπτώματα που συνοδεύουν τα κατάγματα υπέρχρησης
Η κλινική εικόνα των καταγμάτων υπέρχρησης χαρακτηρίζεται από σταδιακά επιδεινούμενο πόνο, ο οποίος αρχικά εμφανίζεται μόνο κατά τη δραστηριότητα και υποχωρεί με την ανάπαυση. Με την πάροδο του χρόνου και χωρίς κατάλληλη διαχείριση, ο πόνος μπορεί να εμφανίζεται και σε κατάσταση ηρεμίας και να συνοδεύεται από:
- Πόνος τοπικός που εμφανίζεται σταδιακά και χειροτερεύει με τη δραστηριότητα.
- Ευαισθησία στην πίεση πάνω από το τραυματισμένο οστό.
- Ήπιο οίδημα ή φλεγμονή στην πάσχουσα περιοχή.
- Δυσκαμψία ή αδυναμία εκτέλεσης συγκεκριμένων κινήσεων.
- Σε προχωρημένες περιπτώσεις, ο πόνος μπορεί να εμφανίζεται και σε κατάσταση ηρεμίας.
Σημαντικό στοιχείο είναι ότι τα συμπτώματα συχνά υποτιμώνται, ειδικά από αθλητές που θεωρούν τον πόνο ως “φυσικό μέρος” της άσκησης. Αυτή η καθυστέρηση στη διάγνωση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ένα πλήρες κάταγμα, αυξάνοντας σημαντικά τον χρόνο αποκατάστασης.
Η διάγνωση των καταγμάτων υπέρχρησης βασίζεται στον συνδυασμό λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού, κλινικής εξέτασης και απεικονιστικών εξετάσεων. Η μαγνητική τομογραφία θεωρείται το πλέον ευαίσθητο μέσο για την έγκαιρη ανίχνευση μικροσκοπικών καταγμάτων που δεν είναι ακόμη εμφανή στις κλασικές ακτινογραφίες. Το σπινθηρογράφημα οστών είναι επίσης χρήσιμο εργαλείο, κυρίως σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα παραμένουν ασαφή.
Πώς αντιμετωπίζονται τα κατάγματα υπέρχρησης;
Η πρώτη γραμμή θεραπείας είναι η αποφόρτιση της πάσχουσας περιοχής με ξεκούραση και αποφυγή των δραστηριοτήτων που επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Η χρήση βοηθητικών μέσων όπως νάρθηκες, μπότες ή πατερίτσες μπορεί να είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις με σημαντική συμμετοχή του φορτίου στο τραυματισμένο οστό ενώ μπορεί να χρειαστεί και φαρμακευτική αγωγή για τη διαχείριση του πόνου. Η σωστή διατροφή για την βελτίωση της οστικής πυκνότητας παίζει επίσης σημαντικό ρόλο, όπως και η σταδιακή επιστροφή στην άσκηση, η οποία πρέπει να γίνεται κάτω από αυστηρή καθοδήγηση και ποτέ πριν την πλήρη αποκατάσταση, όπως διαπιστώνεται μέσω απεικονιστικών και κλινικών αξιολογήσεων.
Η χειρουργική αποκατάσταση απαιτείται σπάνια, μόνο σε περιπτώσεις πλήρους κατάγματος ή αποτυχίας της συντηρητικής αγωγής.
Ο ρόλος της Φυσικοθεραπείας στη διαχείριση των καταγμάτων υπέρχρησης
Η φυσικοθεραπεία δεν περιορίζεται μόνο στην αποκατάσταση, αλλά αποτελεί και ένα βασικό εργαλείο για τη σωστή πρόληψη και την πλήρη λειτουργική επανένταξη του ασθενούς. Ένα πρόγραμμα φυσικοθεραπείας μπορεί να περιλαμβάνει:
- Φυσικά μέσα (παγοθεραπεία, θερμοθεραπεία, ηλεκτροθεραπεία, laser, υπέρηχο, στοχευμένες ραδιοσυχνότητες, biofeedback, μαγνητικό διεγέρτη, κρουστικό υπέρηχο)
- Κινησιοθεραπεία (διατάσεις, ασκήσεις ενδυνάμωσης, ασκήσεις με έμφαση στην ιδιοδεκτικότητα και στην κιναισθησία)
- Ειδικές τεχνικές κινητοποίησης (Ackermann)
- Περίδεση (Kinesio taping)
- Βελονισμός (dry needling)
- Εκπαίδευση του ασθενή και ενημέρωση για την παθολογία του καθώς και για τις δραστηριότητες που μπορούν να ανακουφίσουν τα συμπτώματα ή να τον επιβαρύνουν περισσότερο
- Θεραπευτική άσκηση (λειτουργική επανεκπαίδευση, ασκήσεις νευρομυϊκού συντονισμού).
- Συμβουλές για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την πρόληψη ενδεχόμενης επιδείνωσης.
Μπορούν να προληφθούν τα κατάγματα υπέρχρησης;
Η πρόληψη των καταγμάτων υπέρχρησης περιλαμβάνει την αργή και σταδιακή αύξηση του όγκου και της έντασης της άσκησης, τη σωστή ενδυνάμωση των μυϊκών ομάδων που στηρίζουν το σκελετό και σωστές διατροφικές συνήθειες για την υποστήριξη της οστικής πυκνότητας.
Η παρακολούθηση από φυσικοθεραπευτή κατά τη φάση της προετοιμασίας και της προπόνησης μπορεί να εντοπίσει έγκαιρα δυσλειτουργίες και να προτείνει προληπτικές παρεμβάσεις.
Τα κατάγματα υπέρχρησης μπορούν να έχουν σοβαρό αντίκτυπο στη λειτουργικότητα και στην ποιότητα ζωής. Η φυσικοθεραπεία διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο όχι μόνο στη θεραπεία αλλά και στην πρόληψη, προσφέροντας ένα ολιστικό πλάνο αποκατάστασης που αποκαθιστά τη λειτουργικότητα και μειώνει δραστικά τον κίνδυνο υποτροπής.
