Η κινησιοφοβία είναι ένας όρος που περιγράφει τον παθολογικό φόβο για την κίνηση, ιδίως σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής αποφεύγει τη σωματική δραστηριότητα επειδή φοβάται ότι θα προκληθεί πόνος ή τραυματισμός. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που συχνά παρατηρείται μετά από μυοσκελετικούς τραυματισμούς, χειρουργεία ή χρόνιες παθήσεις και το οποίο, αν δεν διαχειριστεί έγκαιρα, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο στην ανάρρωση.
Τι είναι η κινησιοφοβία και πώς επηρεάζει τη θεραπευτική πορεία;
Η κινησιοφοβία δεν είναι απλώς ένας προσωρινός δισταγμός να κινηθεί κάποιος μετά από τραυματισμό. Είναι μια ψυχολογική κατάσταση που βασίζεται στον φόβο ότι η κίνηση θα επιδεινώσει την κατάσταση ή θα επαναφέρει τον πόνο. Αυτός ο φόβος συνήθως εδραιώνεται μέσω αρνητικών εμπειριών ή λανθασμένων πεποιθήσεων, οι οποίες κάνουν τον ασθενή να αποφεύγει τη δραστηριότητα και αυτό έχει ως συνέπεια μειωμένη λειτουργικότητα και αυξημένη εξάρτηση από τους γύρω του.
Αυτός ο φαύλος κύκλος αποφυγής – αποδυνάμωσης – περαιτέρω πόνου είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του φαινομένου “fear-avoidance model”, που εξηγεί πώς ο φόβος και η αποφυγή της κίνησης μπορούν να μετατρέψουν έναν αρχικά οξύ τραυματισμό σε χρόνια πάθηση.
Πού οφείλεται η κινησιοφοβία;
- Η κινησιοφοβία συνήθως ξεκινά από ένα σημείο σωματικού πόνου όπως ένας τραυματισμός, ένα χειρουργείο ή ένα επεισόδιο οξείας φλεγμονής. Ωστόσο, δεν είναι ο πόνος καθαυτός που προκαλεί τη διαταραχή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ο ασθενής τον αντιλαμβάνεται και τον ερμηνεύει. Φράσεις όπως «αν κουνηθώ, θα χειροτερέψει» ή «ο γιατρός είπε να ξεκουράζομαι» ενδέχεται να παγιώσουν την πεποίθηση ότι η κίνηση είναι επιβλαβής.
- Επιπλέον, το περιβάλλον του ασθενή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Οικογένεια, φίλοι, ακόμη και επαγγελματίες υγείας ενδέχεται, συχνά με καλές προθέσεις, να ενισχύσουν τη στάση αποφυγής, προτρέποντας τον ασθενή να μείνει αδρανής «για να μην επιβαρυνθεί». Αντί όμως για προστασία, αυτό συχνά ενισχύει τον φαύλο κύκλο της αποφυγής.
- Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις η κινησιοφοβία συνδέεται με βαθύτερα ψυχολογικά προβλήματα, όπως άγχος, κατάθλιψη ή διαταραχές μετατραυματικού στρες.
Συμπτώματα και επιπτώσεις στην καθημερινότητα
Οι ασθενείς με κινησιοφοβία εμφανίζουν ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών: αποφεύγουν δραστηριότητες που απαιτούν κίνηση, είναι υπερβολικά προσεκτικοί κατά την κίνηση, παραπονιούνται για δυσφορία ακόμα και με ήπιες δραστηριότητες και συχνά αναφέρουν περισσότερο πόνο χωρίς αντίστοιχα παθολογικά ευρήματα.
Η λειτουργικότητα μειώνεται σταδιακά. Η μυϊκή δύναμη φθίνει, η ευλυγισία περιορίζεται, ενώ η γενικότερη φυσική κατάσταση επιδεινώνεται. Η κοινωνική ζωή και η ψυχολογική ευεξία επηρεάζονται επίσης, έχοντας ως αποτέλεσμα απομόνωση, μειωμένη αυτοεκτίμηση και ανασφάλεια για την επανένταξη στην εργασία ή στις καθημερινές δραστηριότητες.
Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας στη διαχείριση της κινησιοφοβίας
Η φυσικοθεραπεία έχει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της κινησιοφοβίας, καθώς συνδυάζει σωματική αποκατάσταση με ψυχολογική εκπαίδευση και σταδιακή επανένταξη στη δραστηριότητα.
Ο φυσικοθεραπευτής δεν περιορίζεται μόνο στο να προτείνει ασκήσεις, αλλά δημιουργεί ένα σχέδιο επαναδραστηριοποίησης, το οποίο βασίζεται σε στόχους, προσαρμοσμένους στο επίπεδο ετοιμότητας και εμπιστοσύνης του ασθενούς. Η σταδιακή έκθεση στην κίνηση, μέσα σε ασφαλές περιβάλλον και με καθοδήγηση, βοηθά τον ασθενή να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με τον πόνο και να ανακτήσει τον έλεγχο του σώματός του.
Σημαντικό μέρος της θεραπείας είναι η εκπαίδευση. Ο ασθενής μαθαίνει πώς λειτουργεί το σώμα του, ποια είναι τα όρια και οι δυνατότητές του, και γιατί ο ήπιος πόνος δεν σημαίνει απαραίτητα βλάβη. Μέσα από τη γνώση, αποδυναμώνονται οι πεποιθήσεις που οδηγούν στην αποφυγή.
Επιπλέον, χρησιμοποιούνται τεχνικές χαλάρωσης, αναπνευστικής εκπαίδευσης και εργονομικής βελτίωσης, ενώ όταν χρειάζεται, προτείνεται συνεργασία με ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή για παράλληλη υποστήριξη.
Η σημασία της αποκατάστασης σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο
Η κινησιοφοβία δεν είναι απλώς μια δυσκολία στην επάνοδο στις δραστηριότητες, αλλά ένα εμπόδιο στην ολοκληρωμένη αποκατάσταση. Αν δεν αναγνωριστεί και δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να καθυστερήσει την ίαση, να επιβαρύνει άλλες περιοχές του σώματος (μέσω αντισταθμιστικών κινήσεων) και να οδηγήσει σε χρόνιο πόνο.
Η φυσικοθεραπεία, όταν εφαρμόζεται με γνώση, ενσυναίσθηση και σωστή στρατηγική, αποτελεί το ασφαλές πλαίσιο μέσα στο οποίο ο ασθενής μπορεί να ξεπεράσει τους φόβους του, να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και να αποκαταστήσει τη λειτουργικότητά του.
Η κινησιοφοβία είναι μια πολύπλοκη κατάσταση που απαιτεί ολιστική προσέγγιση. Δεν αρκεί να αντιμετωπιστεί το σωματικό σύμπτωμα. Ο φυσικοθεραπευτής αναλαμβάνει ρόλο καθοδηγητή, βοηθώντας τον ασθενή να ανακτήσει τον έλεγχο του σώματος και της ζωής του, αποφεύγοντας τη χρονιότητα και τη λειτουργική επιβάρυνση.
Η κίνηση είναι θεραπεία και στην περίπτωση της κινησιοφοβίας, είναι το «αντίδοτο» στον φόβο.
